Intern Bunkernummer
KH M 06
Lokatie
Knokke Heist
Toegankelijkheid
Normaal afgesloten voor de vleermuizen door Natuurpunt
Aantal kamers
2 toegangen, gang en 1 toegang tot centrale kamer
Type bunker
Manschappenverblijf
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is heden het gemakkelijkst terug te vinden komende vanaf de Dijkgraafstraat.
  • Je komt hier letterlijk bij de bunkers KH M 04 en KH M 05 van Stützpunkt Wilhelm toe.
  • Als je hier naar rechts gaat, is het de tweede grotere manschappenbunker in de dijk.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing op deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Deze structuur is er op terug te vinden als (18++). Het is de 5e structuur van het "Stützpunkt Wilhelm" komende van de Graaf Leon Lippensdreef. Dit ene nummer omvat hier in totaal 9 verschillende structuren.

De meest nabijgelegen structuren is enerzijds in de richting van de Dijkgraafstraat een kleine manschappenbunker - verschansing KH M 07 en anderzijds in de richting van de knik in de dijk een manschappenbunker - MG-nest KH M 08
Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Knokke Heist, Sectie G, kadastraal perceel 711h

Kadasterschets ruim en luchtfoto.

Op deze ruimere kadasterschets kan je duidelijk deze bunker zien liggen. We zien op deze foto nog duidelijk liggen helemaal links bovenaan KH M 05, een zo goed als identieke manschappenbunker juist naast de Dijkgraafstraat. Centraal deze manschappenbunker KH M 06 (eveneens wit gezet op plan als een bestaande structuur, wel zonder eigen kadasternummer). Iets meer zuidoostelijk van deze laatste nog een manschappen - MG bunker KH M 08. Tussen KH M 05 en KH M 06 valt met enige moeite nog een manschappenbunker - verschansing KH M 07 te zien.

Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • De bunker maakt deel uit van de Nieuwe Hazegraspolderdijk en zal dus allicht wel staatseigendom zijn.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunker staat. Deze bunker dient gezocht rechts van het kruispuntje waar de Dijkgraafstraat aansluit bij de dijk. Men ziet het bunkertje zeker niet meer liggen op deze foto. De resolutie van de foto is sowieso te klein om hier vlot de bunkers op te zien. Bijkomend is hij ook op zijn dak nog eens bedekt met grond en graszoden. Wat ook nog leuk is op deze oudere luchtfoto is dat je ziet dat er origineel een bredere waterloop was die de uiterste grens vormde van dit Stützpunkt Wilhelm. Deze is heden alvast gedempt.

Een meer actuele luchtfoto kan gezien worden als ondergrond bij bovenstaande kadasterschets.

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het betreft een structuur op de voorlinie van de Hollandstellung, kortbij de Nederlandse grens dus.
  • Deze bunker is te beschouwen als de 5e van 9 structuren die allen deel uitmaken van het "Stützpunkt Wilhelm", komende van de Graaf Leon Lippensdreef.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Een ruim manschappenverblijf in de dijk.
  • De observatiegaten naar het achterland kijken uit in de richting van de bunker KH M 33 die allicht een bunker was met signaallampen en op die manier kon informatie doorspelen van en naar de commandopost op de Hazegrasstraat 85.
Structuur van het bunkertje:
  • 2 toegangen, een tussengang en 1 grote bunkerkamer

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is een vrij algemeen grondplannetje van dit type van structuren. Er liggen hier kortbij elkaar 2 gelijkaardige bunkers. De tekening van de nissen in de bunkerkamer kloppen voor deze bunker met het plannetje. De details zullen bij de foto's en de beschrijving hieronder mee besproken worden. (Schets: Boek De Hollandstellung van Knokke tot Antwerpen - Hans Sakkers)

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door de Duitse Marine. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • We zien een grote manschappenruimte. Deze heeft 1 toegang, centraal vooraan in de kamer.
  • Daarna komt men in een gang met op de beide uiteindes een toegang.
  • Deze toegang heeft enkele trappen naar beneden zodat de bunker op zich, iets dieper in het maaiveld ingewerkt zit.
  • Opvallend in dit geval zijn 3 observatiegaten in de volle wand tussen de beide toegangen. Raar is dat deze kijken niet in de richting van waar de vijand zou verwacht kunnen worden maar in de richting van het achterland.
  • Ook het plafond van de bunker is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • De dakstructuur zit mee in de dijk en is heden ook nog grotendeels bijkomend verborgen onder graszoden van de dijk.
  • De centrale toegang in de gang tot de bunkerkamer had origineel een aparte deur.
  • Ook de beide buitentoegangen waren origineel met deuren afgesloten .
  • Opvallend is ook dat aan alle zichtzijdes aan de buitenzijde, nog uitsparingen te zien zijn waar ooit houten blokjes in het beton staken. Dit diende allicht om een houten skelet of andere camouflage aan de betonnen structuur te bevestigen. Op die manier zal het typisch betonnen uitzicht van de bunker aan het zicht onttrokken zijn. Mogelijks had het geheel eerder het uitzicht van een houten stal tegen de dijk.
  • Ook in de bunkerkamers ziet men duidelijk dat zowel wanden als plafond ooit met hout bekleed zijn geweest. Men ziet nog duidelijk houten latten (in dit geval tot tegen het plafond) in de wanden steken alsook houten blokjes in het massief gegoten plafond waartegen allicht dus houtskelet werd bevestigd.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker was aan de rechter toegang vrij maar is ondertussen afgesloten geweest als vleermuizenverblijf door natuurpunt.
  • In 2016 werd hij op een niet vandaliserende manier door mijzelf bezocht zonder enige schade te veroorzaken.
  • In 2017 was dit ook nog eens herhaald door anderen met wel degelijk beschadiging van het betonwapeningsnet dat voor de toegang was bevestigd tot gevolg.
  • Hierdoor kan je, als hij al opnieuw afgesloten mocht zijn, vanaf de buitenzijde voorlopig nog alleen een blik werpen in de gang volgend op de toegang voorbij de toegangstrapjes.
  • Hij verkeert voor de rest zeker nog in vrij goede staat.
  • De bunker is sinds enige jaren ingericht als vleermuizenverblijf.
  • Ook dit bunkertje is geliefd door bv zwaluwen, respecteer hun nesten aub.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • Deze bunker toont aan de buitenzijde voor zover ik al gezien heb, geen projectielinslagen.
  • Zijn tegenganger KH M 05 draagt deze wel degelijk.
  • De bunker draagt daarentegen in zijn bunkerkamer wel de sporen van een zware exlosie. De hierdoor weggevlogen schrapnel heeft letter vanuit die hoek vertrekkend een spoor van vernieling achtergelaten.
  • Toch is deze schade zeker niet uit een van de beide oorlogen gezien op foto's van rond 1991, deze schade nog niet aanwezig was. Allicht betreft het schade veroorzaakt door Dovo (de ontmijningsdienst) die hier allicht een gevonden springtuig zal in laten ontploffen hebben om het onschadelijk te maken, een praktijk die vroeger in wel meerdere bunkers is toegepast.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Het blijft vaak wel jammer dat dan zoals hier de bunker volledig definitief wordt afgesloten voor Jan en alleman, ook in periodes dat hij totaal niet gebruikt zal worden door vleermuizen. Dit veroorzaakt dan automatisch toestanden zoals in 2017 al konden vastgesteld worden (hij wordt dan vroeg of laat, wel degelijk opengeprutst met schade tot gevolg).
  • Ook is het toch wel te betreuren hoe bv deze bunker aan de binnenzijde wordt aangepast om hem in te richten als vleermuizenverblijf. Zelf heb ik geen probleem met inrichten voor vleermuizen maar het naar binnen sleuren van tussenwanden, lelijk uitgewerkte tussenpanelen,... om deze dan gegarandeerd enkele jaren later gewoon als rommel in de bunker terug te vinden, brengt ook meestal geen meerwaarde aan dit erfgoed met zich mee.

Foto's van deze bunker

Allicht periode 1980 - 1990

Allicht dateert deze zwart-wit foto uit de periode 1980 - 1990. De bunker was toen in elk geval reeds geopend aan de rechter toegang. (Foto: Replica)

Oude foto's uit 1991 - Collectie Alain Van Geeteruyen

Dit is eigenlijk een zeer leuke foto uit 1991. Hij is wel enorm bijgetrokken met een telelens. Vooraan links zie je de bunker KH M 05, juist achter de Dijkgraafstraat. Verderop de bunker KH M 06 waar deze fiche over handelt. Nog meer achteraan de manschappen MG-bunker KH M 08. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Terugblik uit dezelfde periode met vooraan de bunker KH M 06. Omgekeerd dan achteraan de bunker KH M 05 tegen de Dijkgraafstraat. (Foto: collectie Alain Van Geeteruyen)

Een zo goed als gelijkaardig zicht. Bij deze bunker zijn de 3 observatiegaten tussen de beide toegangen nog vlot zichtbaar. De linker toegang is nog altijd dichtgemetst sinds de Duitse WOII bezetting. Het feit dat deze bunker minder beschadigd is, is mogelijks omdat hij toen nog volledig dichtgemetst zal hebben gestaan. De bunker KH M 05 is toen allicht wel degelijk opnieuw hergebruikt. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Vooraanzicht. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Een blik op de achterzijde en het dak van de structuur vanaf de bovenzijde van de dijk. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

De in 1991 nog volledig vrije rechter toegang tot de bunker. Ook hier is een gedeelte van het toegangscomplex uitgewerkt met baksteen. Dit betreft dan in het algemeen de opgaande muurtjes van de toegangscomplexen. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Een blik naar buiten vanaf de toegangsgang. Er zijn 4 betonnen treden waardoor de bunker dus iets dieper in het maaiveld te vinden is. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Het vervolg van de tussengang. Links de observatiegaten in de buitenwand. Rechts de toegang tot de enige bunkerkamer. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Terugblik in dezelfde gang. Op de hier zichtbare achterwand, zie je ook duidelijk nog camouflagekleuren. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Deze unieke camouflagekleuren zijn nog altijd zichtbaar aan de binnenzijde van de nog altijd dichtgemetste toegang, allicht net door dat nog afgesloten zijn, dat ze daar zo goed bewaard gebleven zijn. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Een blik op de toegang van de bunkerkamer. De bunker was in 1991 aan zijn binnenzijde in deze kamer nog letterlijk onaangeroerd te noemen. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Terugblik op de toegang van de kamer vanaf de andere zijde. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

De linker zijkant van de bunkerkamer. In dit geval dus niet zoals bij de bunker KH M 05 tegen het talud een gedeelte uitgewerkt met de prefab betonblokken maar alles integraal uitgewerkt met ter plaatse gestort gewapend beton. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

De achterwand van de bunkerkamer met een speciale nis voor een bunkerkachel. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Achterzijde en rechter zijkant. (Foto: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Eigen prospecties 2016

De fraaie bunker anno 2016 bij een eerste eigen prospectie.

Je ziet dat deze manschappenbunker KH M 06 zeer kortbij de tweede Manschappen MG-bunker KH M 08 is gelegen. Let bij de volgende foto's op de kleine uitsparingen die je bij deze bunker rondom vindt waar ooit kleine houten blokjes hebben gezeten om allicht een houten camouflagewand tegen te kunnen bevestigen.

De bunker zoals hij in 2016 kon teruggevonden worden met de toegang dichtgemaakt door Natuurpunt aan zijn enige vrije toegang.

Fraaie zijde van de bunker met de merkwaardige combinatie van 3 observatiegaten in de richting van hun achterland. De linker toegang is nog altijd dichtgemetst.

Detail van de nog dichtgemetste 2e toegang links.

Actuelere foto vanaf de bovenzijde van het talud van de Nieuwe Hazegraspolderdijk.

Mooi zicht op deze structuur vanaf de manschappen - MG-bunker KH M 08.

Detail van de toegang. Dergelijke toegang is overbrugbaar maar niet zonder de noodzakelijke hulpmiddelen. Let op want u daar zonder hulpmiddelen proberen inwerken, kan serieus tegenvallen, zeker als je dan ook zo opnieuw naar buiten moet zien te geraken.

Binnen in de achterliggende gang kan je ook hier zo een schuin aflopend gat terugvinden. Dit komt uit tegen de vloer uit van de bunkerkamer. Ook nabij de andere toegang vind je een gelijkaardig gat. Allicht waren dit dynamiteergaten om in nood de bunker te kunnen opblazen. Zo zou men verhinderen dat hij nog vlot herbruikbaar zou zijn door voor hen vijandelijke troepen. Het nut hiervan ontgaat mij ook nog altijd.

De zijwand naast de enige open toegang. Ook hier nog duidelijk sporen van originele camouflagekleuren.

Dit zijn dan de aanpassingen om de bunker geschikt te maken voor vleermuizen. Echt mooi uitgevoerd kan je dit toch niet noemen. Als het dan nog tegenvalt, kom je diezelfde platen enkele jaren later opnieuw gewoon tegen als losse rommel in de bunker...

Het zicht die men heeft vanaf de binnenzijde van de bunker. Voor alle duidelijkheid, hij is dus betreden zonder iets te beschadigen (en zonder letsels). Hier een tweede dynamiteergat in de tussenwand tussen bunkerkamer en gang.

Terugblik in de gang met rechts de observatiegaten.

De achterwand tegen de nog dichtgemetste toegang met nog zeer fraaie kleuren. Hopelijk landen deze op termijn niet onder de graffiti...

Detail van de fraaie, zeker nog uniek op de linie, aanwezige camouflagekleuren.

Detail van de 3 observatiegaten vanuit de bunker.

De toegang tot de grote bunkerkamer was wel degelijk met een aparte deur afgesloten. Nog duidelijk aanwezig de scharnierophangingen.

Een terugblik op de toegang van de bunkerkamer. De vrees voor graffiti is dus wel degelijk gegrond bij deze bunkers als je ook deze krabbels reeds moet terugvinden aan de binnenzijde van die bunkerkamer. Deze was nog piekfijn wit in 1991. Kan iemand van die idioten die dat kunst vindt, mij dit uitleggen. Alle respect voor fraaie graffiti op plaatsen die ervoor geschikt zijn maar in bunkers als deze, weet ik dit niet te waarderen. Dit is trouwens geen graffiti maar vandalisme.

Onderaan de wand zichtbaar op bovenstaande foto links. Zie je een van de twee dynamiteergraten in de tussenwand tussen gang en bunkerkamer.

De andere zijde van dezelfde wand.

Dezelfde wand en een gedeelte van de linker zijkant. Let op de zware schade in de hoek achteraan.

Beschadigde zijwand.

Je ziet duidelijk dat er in de hoek van deze kamer iets tot ontploffing is gekomen en heel wat schrapnel in het rond heeft laten vliegen. Dit is zeker geen oorlogsschade gezien op de foto's hogerop uit 1991, hier totaal nog geen sprake van is.

Allicht heeft Dovo deze structuur ooit nog gebruikt om een oud explosief hier binnen tot ontploffing te brengen. Is een techniek die vroeger door die diensten wel meermaals werd toegepast om gevaarlijke explosieven niet meer te dienen vervoeren.

Detail van de schade.

Achterwand met centraal een nis voor een bunkerkachel.

Nis voor bunkerkachel

Achterwand en rechter zijmuur. In de hoek achteraan zit nog een ventillatiegat naar boven.

Rechter zijmuur

Eigen vaststelling anno 2017

Helaas werd dus in 2017 de toegang zoals u eerder kon zien, op deze wijze teruggevonden. Niet iedereen doet de moeite dat op de correcte manier of zonder schade te proberen kruisen.

Afsluiten zonder enige optie ooit opengesteld te worden, is nooit in dit geval een goed idee. Dit leidt tot dergelijke daden.

Ik heb eerlijk gezegd geen idee, deze fiche is opgemaakt in 2021, of deze schade ondertussen, 4 jaar later, al is hersteld.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
Vorige: KH M 07
Volgende: KH M 08